Güven Genç’in kaleme aldığı “Samsunlu Balıkçıların Saklı Tarihi” (1935 & 2014). Bu önemli belgesel çalışmayı adeta bir roman gibi okudum.Bir kıyı kentindeki balıkçıların yaşamının yanı sıra, deniz ve balıkçılık ekseni çevresinde dönen ekonomik durumu, insan manzaralarını sıcak bir dille yazmış.
Kitabın içindeki bilgiler kadar, fotoğraflar da hem etkileyici belgeler hem de hiç görmediğimiz
Samsun’u ortaya koyuyorlar. Denizi, balığı seven herkesin kitaplığında mutlaka bulunması gereken kitap, Samsun’daki “balıkçılık” tarihi kadar yine ülkemizin balıkçılık tarihine katkıda bulunuyor.
Örneğin çevre illerden Samsun’a 20’inci yüzyıl başlarında yaşanan “iş göçü”nün balıkçılığa olan doğrudan etkisini şu sözlerle ortaya koyuyor ” . Samsun’da balıkçı bir toplumun oluşumunun öncüleri 1900’lü yıllarda Trabzon ve Rize ‘den mersin balığı avcılığı yapmak amacıyla gelen
karmakçılardı. Karmakçılar, Kızılırmak ve Yeşilırmak ağızlarında havyarcılık yaptıkları dönemlerde
dört-beş ay buralarda kalırlardı ve bu sayede buraları çok iyi tanır hale gelmişlerdi. Havyarcılık
sezonu bitince memleketlerine dönen karmakçılar, memleketlerindeki diğer balıkçılara Samsun’un
barındırdığı balık çeşitliliği ve bakir av sahaları hakkında bilgi verirlerdi. Bu şekilde bilgi aktarımı
Trabzon ve Rize’de balıkçılık yapan halkın dikkatini çekmiş ve birçok karmakçı ile birlikte Trabzon
ve Rize’de balıkçılık yapan insanlar 1900’lerle birlikte Samsun’a yerleşmeye başlamışlardır.”
Bugünkü Yalı Mahallesi aslında bir balıkçı yerleşimi ve mezarlığının hikayesi ise balıkçıların hayatından Önemli bir kesit sunuyor : “Yalı Mahellesinin erkeklerini çoğu balıkçı gemilerinde özellikle İstanbul’da sezonluk balık işçisi olarak çalışmaya giderler. Nasıl ki Türkiye’de baklava ustası Antep’ten istenecekse, balıkçı tayfası da Terme Yalı Mahallesinden istenir. Yalı Mahallesinin bir diğer özelliği de mezarlığıdır. Rivayetlere göre bundan elli yıl önce kimsesiz bir balıkçı ölür ve bu kimsesiz balıkçının defin işlemi Yalı Mahallesi sınırları içerindeki deniz sahiline defnedilir. Şimdiki Terme Devlet Hastanesi’nin yanında olan Yalı Mahallesi Mezarlığı bu şekilde oluşturulmuş olur. Yalı Mahalllesi’nin mezarlığına defnedilenlerin çoğu da balıkçı ya da balıkçı ailesidir.”
Güven Genç’in eksiksiz bir inceleme ortaya koyduğunu belirtmeliyim. Balık, balıkçılık ve Samsun ilişkisine dair mahallesinden kayıkçısına, adetlerinden balık türlerine kadar her konuya değinen bir çalışma…
19.06.2015
Radikal Kitap
